Làm thế nào để kết nối bảo tàng với công chúng?

Cả nước có gần 150 bảo tàng, trong đó tập trung nhiều tư liệu, hiện vật, hình ảnh quý giá về lịch sử của đất nước. Bảo tàng không chỉ góp phần thay đổi nhận thức về bảo tồn và phát huy di sản mà trong những năm gần đây, cụm từ bảo tồn và phát huy di sản văn hoá đã trở thành mối quan tâm của các nhà chính trị, của nhiều giới khoa học và là điểm nóng chú ý của xã hội.

Chính vì vậy mà nhận thức về công tác bảo tồn và phát huy di sản cần được tuyên truyền rộng rãi trong công chúng. Bảo tàng là một thiết chế văn hoá nên việc tác động đến xã hội, đưa nhận thức về bảo tồn và phát huy di sản đến người dân trong xã hội chính là nhiệm vụ của người làm bảo tàng.

Bảo tàng phải đổi mới cách tiếp cận công chúng

Nhu cầu của khách tham quan đã có sự chuyển dịch, từ nhu cầu được biết sang nhu cầu được trải nghiệm, do đó bảo tàng cần phải thay đổi để đáp ứng kịp thời nhu cầu của công chúng.

Gắn bảo tàng với du lịch di sản

Xu hướng du lịch văn hoá đã và đang được quan tâm và phát triển mạnh mẽ. Du lịch văn hoá được kết nối với di sản văn hoá bởi sự hòa quyện của văn hoá, con người và cộng đồng. Sự kết nối đó có thể coi là duy nhất và đặc biệt để khai thác nguồn tài nguyên du lịch. Trong đó, hệ thống bảo tàng di tích – nơi lưu giữ những di sản văn hoá vô giá, đóng vai trò quan trọng bởi hệ thống bảo tàng cũng là một trong những địa điểm quan trọng khi nhắc đến du lịch văn hoá.

Với việc thay đổi cách trưng bày truyền thống và những đổi mới độc đáo sẽ giúp khách du lịch cảm thấy thích thú với các bảo tàng, di tích nhiều hơn. Thực tế hiện nay, bảo tàng chưa trở thành điểm đến, điểm dừng chân quen thuộc trong hành trình của khách và cũng chưa là địa điểm quan trọng trong hệ thống tour của các công ty lữ hành. Vì vậy, đổi mới cả nội dung, hình thức cũng như các dịch vụ phục vụ khách du lịch của hệ thống bảo tàng, di tích của cả nước hiện nay rất cần thiết, nhằm đánh thức những tiềm năng vốn có của kho tàng di sản mà các bảo tàng, di tích đang lưu giữ.

Việc phát huy giá trị các di sản gắn kết với khai thác tiềm năng du lịch là cách làm tốt góp phần vào chiến lược phát triển văn hoá, kinh tế đất nước. Tuy nhiên, một thách thức đặt ra các bảo tàng, di tích là sự tương tác giữa hoạt động du lịch với bảo vệ di sản. Du lịch làm sống dậy di sản nhưng cũng là mối nguy của di sản, sự vắng khách của bảo tàng dẫn tới những hạn chế trong phát huy giá trị di sản nhưng sự quá tải về lượng khách tham quan ở một số bảo tàng, di tích cũng sẽ là một thách thức đối với việc giữ gìn và bảo vệ di sản.

Vai trò giáo dục của bảo tàng

Bảo tàng ngoài chức năng là tổ chức lưu giữ, trưng bày, phát huy giá trị thì nó còn là nơi để nghiên cứu, giám định cổ vật, phục dựng cổ vật, là nơi tuyên truyền giáo dục về lịch sử, văn hoá dân tộc.

Các bảo tàng ngay từ khi mới ra đời đã cố gắng thực hiện hai chức năng cơ bản là nghiên cứu khoa học và giáo dục khoa học. Ngày nay bảo tàng được bổ sung thêm một số chức năng xã hội như bảo tàng là một trung tâm thông tin, một phòng thí nghiệm và một thiết chế có tính học đường đặc biệt và là nơi giải trí mang yếu tố tích cực cho công chúng. Và cuối cùng đều là dạng chức năng giáo dục khoa học, tức là đưa bảo tàng tới công chúng. Để từ đó công chúng có thể tiếp cận thêm các tri thức khoa học, các kinh nghiệm cuộc sống và nhận thức xã hội.

Yêu cầu tiếp cận công nghệ tại các bảo tàng

Trong thời đại ngày nay, cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật công nghệ cách mạng công nghiệp 4.0 đang diễn ra hết sức mạnh mẽ và có tác động đến mọi mặt đời sống, xã hội. Công nghệ thúc đẩy sự phát triển toàn diện của nhiều lĩnh vực hoạt động trong đó có hoạt động bảo tàng. Hơn nữa xu thế toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế với sự phát triển bùng nổ của công nghệ đã đưa thế giới bước sang một thời đại phát triển mới mà hoạt động của các bảo tàng ở nhiều quốc gia không đứng ngoài quỹ đạo phát triển ấy.

Để đáp ứng thực tiễn phát triển và nhu cầu ngày càng cao của đông đảo công chúng trong xu thế phát triển của kỹ thuật công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh của đại dịch Covid – 19. Đòi hỏi các bảo tàng phải kịp thời đổi mới phương thức hoạt động để không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả, trong đó tiêu biểu là hoạt động ứng dụng công nghệ trong giới thiệu trưng bày nhằm tăng cường khả năng kết nối, tương tác cũng như cung cấp thông tin về kho tư liệu, hiện vật, đồng thời đa dạng hoá các hoạt động để tạo ra những sản phẩm hấp dẫn.

Bảo tàng trực tuyến – xu thế mới 

Thực tế, để mang lại những trải nghiệm mới lạ cho công chúng thì bảo tàng trực tuyến là việc mà các bảo tàng đã và đang hướng tới. Đây được coi là công cụ quảng bá, tăng tương tác với người xem, giúp các bảo tàng thúc đẩy sự sáng tạo và phát huy tốt giá trị các sưu tập hiện vật thông qua khai thác thế mạnh của phương tiện truyền thông xã hội.

Xu hướng hiện đại hoá các hoạt động bảo tàng thông qua ứng dụng công nghệ số là xu hướng tất yếu của các bảo tàng hiện đại. Hiện nay, một số bảo tàng ở Việt Nam đã chủ động ứng dụng các hình thức trưng bày mới và phương tiện, công nghệ trưng bày hiện đại để đổi mới hiện đại để đổi mới hoạt động Bảng tàng.

Trong bối cảnh dịch bệnh Covid – 19, ý tưởng thực hiện tham quan bảo tàng trực tuyến miễn phí cũng đã được hình thành nhằm đảm bảo việc tiếp cận bảo tàng của khách tham quan được duy trì. Đây là hình thức tham quan trưng bày bảo tàng online với các slide giới thiệu nội dung thông tin theo chủ đề, công nghệ thực tế ảo giới thiệu không gian bảo tàng, đoạn phim lịch sử và mẫu vật 3D đến khách tham quan không hoặc chưa có điều kiện đến tham quan trực tiếp bảo tàng.

Như vậy, việc xây dựng bảo tàng trực tuyến là một trong những yếu tố góp phần quan trọng vào đổi mới, nâng cao chất lượng hoạt động, phục vụ công chúng không chỉ phù hợp với xu thế phát triển mà nó còn mang lại nhiều lợi ích, tiện ích thiết thực cho sự phát triển của mỗi bảo tàng.